Kardelen Tıp Merkezi Ağız ve Diş Hastalıkları Bölümü Uzmanları, “Bruksizm (Diş Gıcırdatma)” hakkında bilgi verdi.
Diş Gıcırdatma (Bruksizm) Nedir?
Diş gıcırdatma, tıbbi adıyla bruksizm, uyku sırasında bilinçsiz bir şekilde dişleri sıkma, çeneyi kapatma veya diş gıcırdatma şeklinde ortaya çıkan bir uyku bozukluğudur. Bu rahatsızlık genellikle dişsel veya nörolojik kökenlidir ve uyku sırasında gerçekleşir. Bruksizm, oldukça rahatsız edici bir ses çıkarabilir ve genellikle ağız açık uyuyanlarda çenenin aniden kapanmasıyla karakterizedir.
Bruksizm hastalarında uyku sırasında diş sıkma ile ilgili kas aktivitesi normal bireylere göre üç kat daha fazladır. Ayrıca, bu kas kasılmalarının gücü uyanıklık halindekinden daha yüksektir. Genetik faktörlerin de rol oynadığı düşünülen bruksizm, toplumda her beş kişiden ikisinde görülmektedir. Bruksizmden muzdarip kişilerin yüzde 5 ila 10’u, dişlerine uyguladıkları kuvvet sonucu dolguların ve dişlerin kırılması gibi zararlara neden olabilir. Ayrıca, bu kişilerde çene eklemi disfonksiyonları, sebepsiz baş ağrıları ve yüz ağrıları gibi şikayetler de yaygın olarak görülmektedir.
Bruksizm (Diş Gıcırdatma) Olup Olmadığını Anlayabileceğiniz Bazı Sorular
- Eşiniz veya aileniz uyurken dişlerinizi gıcırdattığınızı fark etti mi?
- Boyun ve omuz bölgelerinizde ağrı hissediyor musunuz?
- Eklem hareketlerinizde ‘klik’ sesi duyuyor musunuz?
- Sabahları uyandığınızda çene ekleminizde, yüz kaslarınızda veya kulaklarınızda yorgunluk ya da ağrı hissediyor musunuz?
- Dişlerinizde hassasiyet problemi yaşıyor musunuz?
Bruksizmin neden olduğu sorunların tedavisi mümkündür, ancak bu durumun tamamen ortadan kaldırılması her zaman mümkün olmayabilir. Tedavi genellikle akut problemleri çözmeye odaklanır ve bir diş hekimi ile fizyoterapistin işbirliğini gerektirebilir. Kasları gevşetmeye yönelik tedavilerin yanı sıra diş sorunlarının çözülmesi de etkili olabilir. Ancak, bu yöntemler bazen yeterli olmaz ve stres yönetimi önerileri veya bruksizm için ilaç enjeksiyonları gibi ek tedaviler gerekebilir.
Ayrıca, diş hekimleri tarafından uygulanan şeffaf plaklar sayesinde dişlerinize zarar vermeden bruksizmin olumsuz etkilerinden korunmanız mümkündür.
Bruksizm Nedenleri Nelerdir?
Bruksizm ya da diş sıkmanın nedenleri arasında şunlar bulunmaktadır:
- Kişilik yapısı
- Genetik faktörler
- İlaçlar
- Nörolojik veya psikolojik problemler
- Stres ve uyku bozuklukları (örneğin, uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu, migren gibi)
Bunlara ek olarak, ağız içi dokulardaki dengesizlikler, eksik veya çürük dişler, hatalı protezler de bruksizmin sebepleri arasında yer alabilir.
Klinik araştırmalar, uyku bruksizmi olan hastalarda uykuya dalma ve uyumaya devam etme zorlukları, REM aşamasında problemler yaşandığını ve bunun sonucunda gündüz uyuklamalarında hafif bir artış ve yaşam kalitesinde düşüş meydana geldiğini göstermiştir.
Uyurken Diş Gıcırdatma Nedenleri
Uyurken diş gıcırdatmanın birçok nedeni vardır. Kişilik yapısı önemli bir etkendir; özellikle agresif, rekabetçi veya hiperaktif bireylerde bruksizm daha sık görülür. Genetik faktörler de bu durumu etkiler, ailede bruksizm öyküsü olan kişilerde bu durumun görülme olasılığı daha yüksektir. Bazı ilaçlar, özellikle antidepresanlar gibi psikiyatrik ilaçlar bruksizme yol açabilir. Nörolojik bozukluklar, örneğin Parkinson hastalığı, ve anksiyete, depresyon gibi psikolojik problemler de bruksizmin nedenleri arasında yer alır.
Stres, anksiyete ve uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu, migren gibi uyku bozuklukları bruksizmin yaygın nedenlerindendir. Ağız içi dengesizlikler, eksik veya çürük dişler, hatalı protezler gibi faktörler de bruksizmi tetikleyebilir. Ayrıca, düzensiz uyku düzeni veya yetersiz uyku da diş gıcırdatma riskini artırabilir. Bu faktörlerin bir veya birkaçı, kişinin uyku sırasında diş gıcırdatmasına neden olabilir.
Diş Gıcırdatma Belirtileri
Bruksizmin belirtileri arasında dişlerde kırılma, aşınma ve sallanma gibi hasarlar, diş eti hastalıklarında ve kemik kaybında artış önemli yer tutar. Ayrıca, sıcak-soğuk hassasiyeti, çene ağrısı ve çene hareketlerinde kısıtlılık da bruksizmin belirtileri arasında olabilir. Uykudan uyandıktan hemen sonra diş sızlaması da sık görülen belirtiler arasındadır.
Çene ekleminde meydana gelen hasar, eklem ağrısı, eklemde ses veya çene kilitlenmesi gibi sorunlara yol açabilir. Nadiren de olsa baş ağrısı, boyun ağrısı ve tetiklenen migren atakları da bruksizm belirtileri arasında yer alabilir. Bruksizm şeklinde ortaya çıkan bruksizm, aynı zamanda yatak partnerinin uyku bozukluğu yaşamasına da neden olabilir.
Çocuklarda Diş Gıcırdatma
Çocuklarda diş gıcırdatma, özellikle uyku sırasında meydana gelen bir durumdur. Bu durum, genellikle geçici olup çocuk büyüdükçe ortadan kalkabilir. Ancak bazı durumlarda daha uzun sürebilir ve çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir.
Çocuklarda diş gıcırdatmanın en yaygın nedenlerinden biri, diş gelişimidir. Çocuklar diş çıkarma veya süt dişlerini kaybetme dönemlerinde bruksizm eğiliminde olabilirler. Bu, dişlerin yer değiştirmesi ve yeni dişlerin çıkmasıyla ilgili bir adaptasyon süreci olabilir. Stres ve anksiyete de çocuklarda diş gıcırdatmaya yol açabilir. Okulda yaşanan zorluklar, arkadaş ilişkileri veya evdeki değişiklikler gibi stres faktörleri, çocukların bilinçsizce dişlerini sıkmasına neden olabilir. Hiperaktif çocuklarda da bu durum daha yaygın olarak görülmektedir.
Tıbbi durumlar da bruksizme neden olabilir. Örneğin, alerjiler, kulak enfeksiyonları veya diğer sağlık sorunları olan çocuklar daha fazla diş gıcırdatma eğiliminde olabilirler. Ayrıca, ailede diş gıcırdatma öyküsü olan çocuklarda bu durumun görülme olasılığı daha yüksektir, bu da genetik faktörlerin rol oynayabileceğini göstermektedir.
Tedavi
Çocuklarda diş gıcırdatmanın tedavisi genellikle nedenlerine bağlıdır. Çoğu durumda, diş gıcırdatma geçici olduğu için tedaviye gerek olmayabilir. Ancak, bruksizm çocuğun dişlerine zarar veriyorsa veya diğer sağlık sorunlarına yol açıyorsa, bir diş hekimi veya pediatrik uzman tarafından değerlendirilmelidir. Diş koruyucu plaklar, özellikle gece kullanılmak üzere, çocuğun dişlerini korumak için önerilebilir. Stres ve anksiyeteyi azaltmak için gevşeme teknikleri veya psikolojik destek de faydalı olabilir.
Bruksizmi önlemek için, çocuğun uyku düzenini iyileştirmek, stres seviyelerini azaltmak ve rahatlatıcı bir yatma rutini oluşturmak önemlidir. Ayrıca, çocuğun diyetine dikkat etmek ve kafein gibi uyarıcı maddelerden kaçınmak da yardımcı olabilir. Ebeveynlerin, çocuklarının diş gıcırdatma belirtilerini fark etmeleri ve gerektiğinde profesyonel yardım almaları önemlidir.
Tanı Yöntemleri
Bruksizm ya da diş sıkma genellikle sadece uykuda gerçekleştiği için hastalar bu durumu fark etmeyebilirler. Bu rahatsızlık, ağız içi, diş ve çene eklemi muayenesi sırasında bir diş hekimi tarafından teşhis edilebilir. İlerleyen vakalarda eklem ağrısı, kulak ağrısı ve kas ağrıları migren ağrılarıyla karıştırılabilir. Bu durumda, bir kulak burun boğaz uzmanı veya nöroloji uzmanı tarafından da alternatif teşhisler yapılabilir.
Uyurken Diş Gıcırdatma Tedavisi
Bruksizm, somatik olarak botoks ile tedavi edilebilirken, fonksiyonel olarak eksik dişlerin tamamlanması, yanlış veya bozuk kapanışların düzeltilmesi ve nörolojik veya farmakolojik yöntemlerle de ele alınabilir. Bu tedavi yöntemleri aynı zamanda uyku bozukluklarının tedavisinde de temel rol oynar. Psikolojik destek, hastalara bruksizmi anlatmak ve uyku hijyenini sağlamak için öneriler sunmayı içerir.
Diş hekimliğinde, tedavi sürecinde kullanılan ağız koruyucu veya stabilize edici plaklar, dişleri ve çene eklemini hasardan koruyabilir. Ancak araştırmalar, bu plakların bruksizmde kas aktivitesini %20 ila %50 oranında artırabileceğini göstermektedir. Gece plakları, bruksizme doğrudan etki etmekten ziyade, diş ve doku hasarını önlemeye yönelik çalışır. Ne yazık ki, gece plaklarının kullanımı zor olduğundan, hastaların %20’den azı bu plakları bir yıldan fazla süreyle kullanır; geri kalanlar ise çoğu zaman hiç kullanmaz. Bununla birlikte, eklem problemi olan hastalarda botoks ile birlikte uygulandığında başarılı sonuçlar verdiği gözlemlenmiştir.
Bruksizm Hakkında Hastalarımız Tarafından En Sık Sorulan Sorular
Diş gıcırdatma sorunu nasıl çözülür?
Uykuda diş sıkma vakalarında, kişiye özel diş koruyucu plaklar (okluzal splintler) yapılarak bu durum kontrol altına alınabilir. Bu plaklar, dişlerin dengeli kapanmasını sağlayarak baskının tüm çeneye eşit şekilde dağılmasına yardımcı olur. Bu sayede, hastalar diş sıkmanın zararlı etkilerinden korunmuş olur. Bunun yerine masseter (çene) botoksu ile de bu sorun kontrol alınabilmektedir.
Diş gıcırdatma psikolojik mi?
Diş gıcırdatma, tıbbi adıyla bruksizm, hem psikolojik hem de fiziksel nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Psikolojik nedenler arasında stres, anksiyete ve duygusal gerginlikler önemli rol oynar. Günlük yaşamda karşılaşılan zorluklar, iş veya okul stresi, aile içi sorunlar gibi faktörler diş gıcırdatmaya neden olabilir. Bu durum, kişinin bilinçdışı bir şekilde dişlerini sıkarak veya gıcırdatarak stresini dışa vurma biçimidir.
Diş gıcırdatma kimlerde olur?
Diş gıcırdatma, çeşitli yaş ve demografik gruplarda görülebilir. Özellikle stres ve anksiyete yaşayan bireylerde, çocuklarda diş çıkarma veya süt dişlerini kaybetme döneminde, ailede diş gıcırdatma öyküsü olan kişilerde ve nörolojik veya dişsel problemleri olanlarda daha yaygındır. Ayrıca, bazı ilaçlar ve tıbbi durumlar da diş gıcırdatmaya yol açabilir.
