Radyoloji kişilerin hastalıklarının tanı sürecinde ses, radyo dalgaları ve X ışınları yardımı ile görüntüleme teknolojilerinin kullanıldığı, tedavi sürecinde görüntüleme teknikleri yardımı ile birlikte invaziv prosedürler içeren tıbbın son derece geniş kapsamlı dallarından biridir. Radyoloji yaptığı çalışmalar ile diğer tüm dallara destek olmaktadır. Hastaları etkileyen pek çok tıbbi kararın hayati bileşeni konumunda yer alır. Radyoloji bölümü iki ana bölümden oluşur.
1.Tanısal (Diagnostik) Radyoloji
Diagnostik radyoloji, hastalık belirtilerini tespit etmek veya alınan ilaçların uygulanan tedaviye ne derecede cevap verdiğini kontrol etmek için faydalanılan alt birimdir. En sık kullanılan tanısal radyoloji testleri ise;
- Manyetik rezonans anjiyografi ve Manyetik rezonans görüntüleme
- BT anjiyografi de dahil bilgisayarlı tomografi (BT)
- Üst gastrointestinal sistem ve floroskopi
- Pet taraması ve Pet görüntüleme
- Ultrason
- Röngten
- Mamografi
2. Radyoterapi (Tedavi ve Girişimsel Radyoloji)
Radyoterapi, cerrahi müdahale uygulanamayan hastaların görüntü rehberliğini sağlayan sistem olarak tanımlanabilir. Tıbbi prosedürleri yönlendirmeye yardımcı olmak için Ultrason, BT, MR ve floroskopi kullanılır. Girişimsel radyoloji ve tedavi, genel olarak arter ve damarlarda tıkanma, sırt ağrıları, böbrek ve karaciğer sorunları, kanser, tümör, rahim fibroidi gibi rahatsızlıkların tedavisinde etkin role sahiptir. Uygulanan bu tedavi yöntemleri geleneksel operasyonlara göre daha az riskli ve daha az ağrılı olmaktadır. Aynı zamanda iyileşme süresini kısaltır.
Girişimsel Radyoloji prosedürlerine birkaç örnek vermemiz gerekirse;
- Embolizasyon, kanamayı kontrol altına almak için kullanılır,
- Anjiyografi, damar görüntüleme için kullanılır,
- Anjiyoplasti, damar genişletme için kullanılır,
- Kemoembolizasyon
- Tümör ablasyonu tedavisi
- Y-90 radyoembolizasyonu,
- Bel ve omurga kemiği kırığı tedavisi
- Meme biyopsisi
- İğne biyopsileri
- Rahim atardamarında tıkanıklık tedavisi
- Beslenme tüpü yerleştirme
- Pik kateteri gibi venöz erişim katateri yerleştirme
Teşhis ve tedavi planlaması konusunda radyolojide kullanılan birtakım yöntemler vardır. Bu kullanılan yöntemlerin temel amacı hastalığın doğru teşhis edilmesi sürecinde yardımcı olacak sonuçlara ulaşmaktır. Radyoloji görüntüleme yöntemleri ise;
Radyo Frekans Dalgaları ve Manyetik Alan Kullanılan Görüntüleme Yöntemleri
Manyetik Rezonans Görüntüleme: Doku, kemik, damar ve organların sadece kesitsel görüntülerini oluşturmak için güçlü bir manyetik alan ve radyo frekans dalgası kullanılan görüntüleme yöntemidir. En fazla kullanıldığı alanların başında ise nöroloji, kadın hastalıkları, kalp rahatsızlıkları, fizik tedavi ve ortopedi alanlarında sıklıkla tercih edilir.
Ultrason: Görüntüleme yöntemleri arasında ses dalgalarının kullanıldığı yöntemdir. Jinekolojik inceleme, karın içi organ ve üriner sisteme ait faaliyetler gibi pek çok bölgede yapılan incelemelerde kullanılır. Ultrason inceleme yönteminin insan sağlığı için herhangi bir zararı yoktur.
X Işını Kullanılan Görüntüleme Yöntemleri
Röntgen: Vücut yapısının ve özellikle de kemiklerin X ışınları kullanılarak görüntülenmesi yöntemidir.
Panoramik röntgen: Ağız ve diş hastalıkları için tercih edilen ve ağız içinin tam anlamı ile görüntülendiği görüntüleme yöntemidir. Tedaviden önce planlamanın mümkün hale gelebilmesi için birçok hekim tarafından sıklıkla tercih edilen bir görüntüleme yöntemidir.
Mamografi: Memenin iki tabaka arasında sıkıştırılarak röntgen ışınları kullanılarak görüntülenme işlemidir.
Tomosentez Mamografi: Röntgen ışınları yardımı ile memenin 3 boyutlu incelenme yöntemidir. Bu görüntüleme yöntemi özellikle meme kanseri teşhisinde sıklıkla kullanılan radyoloji yöntemi olarak bilinir. Tomosentez mamografi görüntüleme yönteminde damar yolu açılarak iyotlu bir madde enjekte edilir. Net bir görüntüleme sunduğundan dolayı lezyonların yeri çok net bir şekilde saptanmaktadır. Bu görüntüleme yöntemi sayesinde teşhis ve tedavi oldukça kolay bir şekilde yapılır.
Kemik Dansitometri: Bu görüntüleme yönteminde kemiklerde bulunan mineral yoğunluk ölçülür ve kemik yoğunluğuna ait kayıpların ve kemiklerin kırılganlık oranlarının değerlendirildiği görüntüleme yöntemidir. Bu test sayesinde kemik erimesi erken bir evrede kesin olarak teşhis edilir. Kemik dansitometrisi röntgen ışınları kullanılarak yapılır.
Floroskopi – Radyoskopi: Hasta olan kişilerin gerçek zamanlı görüntülerinin alındığı yöntemdir. Normal görüntüleme yöntemlerinde görülmeyen damar, ağız, rektal ve vajinal yollar gibi vücut yapılarına madde verilerek boyanıp vücudun görüntüleme yapılmak istenen bölgesinin görünür hale gelmesini sağlar. Ardından röntgen ışını yardımı ile test yapılır. Stent, daralmış damar, drenaj kateteri veya gastrointestinal sistem görüntüleme işlemleri bu yöntem kullanılarak yapılır.
Bilgisayarlı Tomografi: Röntgen ışınlarının yardımı ile vücudun kesitsel görüntüsünün oluşturulduğu görüntüleme yöntemidir. Farklı açılardan alınan röntgen görüntülerinin bilgisayarlı tomografi cihazı ile birleştirip kemik, yumuşak doku ve damar gibi alanların kesitsel görüntüleri oluşturulur. Bu görüntüleme yönteminde yumuşak doku ve kemiklerin yerleşimi ve şekli konusunda önemli sonuçları sunar.
Radyoloji Hangi Hastalıklara Bakar?
- Akciğer ve kemik hastalıklarının teşhis edilmesinde,
- Acil tıp ve yaralanmalarda,
- Meme hastalıkları,
- Kalp ve damar hastalıklarının tanı ve tedavisinde,
- İskelet sistemi ve yumuşak doku hastalıklarının tanısında,
- Beyin, Baş, boyun, bel Omurga, omurilik ve nöroradyoloji gibi sinir sistemi kontrolleri,
- Meme, yumuşak doku, karın, batın görüntülenmesi
- Pediatrik ve jinekolojik hastalıkların incelemesi için kullanılır.
Biyokimya Laboratuvarı Nedir?
Hastane ve diğer tüm sağlık kuruluşlarının kişinin hastalık ve genel sağlık durumunu analiz etme, teşhis, tanı ve tedavi sürecinde biyolojik analizlerin yapılması amacı ile yapılan testlerin yorumlanması sürecinde hizmet veren birime biyokimya laboratuvarı adı verilir. Biyokimya laboratuvarı hastalıkların incelenmesi aşamasında birden fazla işlevi bulunur.
Hekimlerin hastanın belirttiği şikâyetlere uygun olan teşhisi koyabilmesi ve gerekli olan tanıyı koyabilmesi adına bazı testlere başvurması gerekir. Hekimin talep ettiği bu testleri yapılmasını sağlayan sağlık birimi ise biyokimya laboratuvarıdır.
Hekimlerin talep ettiği bu testlerin yorumlanma sürecini de biyokimya laboratuvarı yapmaktadır.
Aynı zamanda hastalara uygulanacak olan testlerin karar verme sürecinde de biyokimya laboratuvarı rol oynar. Biyokimya laboratuvarı hekimler ve klinisyenler ile iş birliği içinde çalışır.
Biyokimya Laboratuvarı Hangi Hatalıklara Bakar?
Biyokimya laboratuvarı, vücuttan alınan idrar, kan ve vücut içi boşluklarından alınan sıvıların test edilerek raporlaştırılması görevini üstlenir. Bu sağlık birimi genel olarak hekimlerin istediği testleri yapar. Ancak kimi zaman hastalığın doğru teşhis ve tedavi yöntemlerinin uygulanması için bu birim kendi de test önerebilir. Biyokimya laboratuvarının uyguladığı testler şu şekilde sıralanır.
- Rutin olan biyokimyasal testler,
- Tam kan sayımı testleri,
- Kan gazı
- Kardiak
- Tümör belirteçleri
- Pıhtılaşma ile ilgili testler
- İlaç düzeyleri
- Metabolik tanı ve tarama testi
- Toksikoloji testi
- İdrar testi
- Elektrolitler
- Elektroforez testi
- Hormon testi
- Enzim testi
- RIA testleri
Biyokimya laboratuvarları hemen her hastalığın tanısı, teşhisi ve tedavisinde görev aldığını söyleyebiliriz. Endokrinoloji, dâhiliye, gastroentoloji, jinekoloji, genel cerrahi, nefroloji, diyet ve beslenme, kalp ve damar hastalıklarının yanı sıra onkolojinin ilgi alanına giren rahatsızlıklar için yapılacak testlerin analizleri ve yorumlanması konusunda biyokimya laboratuvarı görev alır. Biyokimya laboratuvarları yeni doğandan yaşlılara kadar geniş bir yaş grubunun tedavisi için hizmet verir.
